- TÜİK’e göre yıllık resmi enflasyon yüzde 48,5 oldu.
- Ekim 2024’te gıda fiyatları artışı 4,33 oldu!
- Resmi gıda enflasyonu yüzde 45,3 iken dar gelirlinin gıda enflasyonu 80,5!
- Hükümetin yüzde 41,5’lik 2024 yıllık enflasyon hedefi tutmayacak.
- Toplumsal sınıf ve kesimlerin arasındaki enflasyon farkı çok büyük
- Resmi verilere göre 2003’ten bu yana ortalama fiyatlar 21 kat, gıda fiyatları ise 32 kat arttı!
- TÜİK verileri üzerindeki şaibe sürüyor. TÜİK yargı kararına rağmen yine madde fiyat listesini yine açıklamadı.
2024 Ekim dönemine ait TÜİK Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) 4 Kasım 2024’te yayımlandı. TÜİK verilerine göre TÜFE’deki (2003:100) değişim 2024 Ekim’de bir önceki aya göre yüzde 2,88 ve bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 48,5 oldu. 2024 yılının ilk on ayında ortalama fiyat artış oranı ise yüzde 39,8 olarak gerçekleşti.
2024 Ekim döneminde en yüksek fiyat artışı yıllık yüzde 93,6 ile eğitim oldu. İkinci en yüksek fiyat artışının görüldüğü harcama grubu yıllık yüzde 89,3 artışla konut olurken üçüncü harcama grubu ise yüzde 62 ile lokanta ve oteller oldu.
2024 Ekim döneminde en yüksek fiyat aylık artış yüzde 14,3 giyim ve ayakkabı da olurken, ikinci en yüksek artış yüzde 4,33 ile gıdada gerçekleşti.
Resmi gıda enflasyonu yüzde 45,3 iken dar gelirlinin gıda enflasyonu yüzde 63-81 bandında!
Zenginin ve yoksulun enflasyon farkı büyük!
TÜİK, Ekim 2024 döneminde gıda enflasyonunu yüzde 45,3 olarak açıkladı. Ancak bu enflasyon halkın hissettiği gerçek enflasyonu yansıtmaktan oldukça uzak bir oran. DİSK-AR’ın TÜİK verilerinden yararlanarak yaptığı hesaplamaya göre emeklilerde gıda enflasyonu yüzde 62,5 oldu. Üçüncü yüzde 20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 50,6 olurken, düşük gelirli ikinci yüzde 20’lik grubun gıda enflasyonu yüzde 63,3 ve en yoksul yüzde 20’lik gelir grubun gıda enflasyonu ise yüzde 80,5 olarak gerçekleşti.
Yüksek gelir gruplarının daha düşük gıda enflasyonu hissettiği görülüyor. Dördüncü (yüksek) yüzde 20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 44,2 olurken, en yüksek gelir grubunun gıda enflasyonu ise yüzde 31,9 oldu. Böylece en yoksul gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 81 olurken, en yüksek gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 32 düzeyinde kaldı. Bu durum enflasyonun gelir gruplarına, farklı toplumsal kesim ve sınıflara göre önemli ölçüde farklı hissedildiğini ortaya koyuyor.
Gıda enflasyonunda olduğu gibi resmi ortalama enflasyon oranları da düşük gelirlilerin, emekçilerin günlük yaşamda karşılaştığı ve hissettiği oranlar değildir. Uluslararası alanda Avrupa, ABD, Almanya ve Japonya Merkez Bankaları gibi çeşitli kuruluşlar tarafından hissedilen/algılanan ve beklenen tüketici enflasyonu düzenli olarak yayımlanıyor. Ancak TÜİK, aylık Tüketici Eğilim Anketi gerçekleştirmesine rağmen, bunun çıktısı olan “hissedilen/algılanan enflasyon”u açıklamıyor. TÜİK, uluslararası kuruluşların yaptığı gibi halkın hissettiği/algıladığı enflasyon oranı ve beklenen enflasyonu da elinde hazır bulunan verileri işleyerek yeni bir veri olarak yayımlamalıdır. TÜİK ayrıca gelir gruplarına göre enflasyon farklılaşmasını da açıklamalıdır.
TÜFE ve gıda fiyatları endeksi artmaya devam ediyor. 2005 Ağustos’ta 120 olan TÜFE endeksi, Ekim 2024’te 2598’e yükseldi. 2005 Ekim’de 112 olan gıda fiyatları endeksi ise 2024 Ekim’de 3608’e yükseldi. Ekim 2005’te yüzde 7,5 olan yıllık enflasyon oranı Ekim 2024’te yüzde 48,5 oldu. 2005’te yüzde 3,7 olan yıllık gıda enflasyonu ise Ekim 2024’te yüzde 45,2’e yükseldi.
Öte yandan son yıllarda gıda enflasyonu ile genel enflasyon arasındaki fark açılmaya başladı. Ekim 2005’te TÜFE’yle benzer seyreden gıda fiyatları endeksi Ekim 2024’te TÜFE’nin 1010 puan üstüne çıktı.
Öte yandan hükümetin yüzde 41,5 olan 2024 TÜFE hedefinin gerçekleşmesi imkansız hale geldi. 10 aylık resmi enflasyon yüzde 39,8 olarak açıklandı! TÜİK kasım ve aralık aylarında aylık TÜFE’yi yüzde 2 olarak açıklarsa yıllık resmi enflasyon yüzde 45,4, yüzde 2,5 olarak açıklarsa yıllık resmi enflasyon yüzde 46,9, yüzde 2,8 olarak açıklarsa yıllık resmi enflasyon yüzde 47,7 olacak!
TÜİK veri saklamaya devam ediyor
TÜİK madde fiyat listesini Haziran 2022’den bu yana açıklamadığı için ürün ve hizmet bazında ortalama fiyatlar tam olarak bilinmiyor. TÜİK, DİSK tarafından açılan ve kazanılan davaya rağmen yargı kararını uygulamayı reddetti. Bu nedenle enflasyon oranını hesaplanmasına kaynak teşkil eden madde fiyat listesi görülemiyor. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığın hukuksuz işleme koymama kararı, TÜİK’in madde sepeti ve ortalama madde fiyatlarına ilişkin veri setini açıklama yükümlülüğünü ortadan kaldırmamaktadır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurumları keyfi olarak hareket edemez. TÜİK’in yöneticileri Anayasa ve yasalar gereği mahkeme kararlarını gecikmesizin yerine getirmek zorundadırlar.
Metodolojik açıklama:
Dar gelirlilerin ve emeklilerin gıda enflasyonu hesabı TÜİK verileri kullanılarak hesaplanmaktadır. Gelir gruplarına göre gıda enflasyonu hesaplaması TÜİK’in gelire göre tüketim harcamasının ve temel gelir kaynağının hanehalkı tüketim harcamasının türlerine göre dağılımı (2023) verileri ile ana harcama gruplarına göre TÜFE verileri esas alınarak yapılmaktadır. DİSK-AR’ın bu araştırması ayrı bir fiyat derleme çalışması olmayıp TÜİK’in bu iki verisinden hareketle gelir gruplarının ve emeklilerin gıda harcaması ağırlığına göre gıda enflasyonun yeniden hesaplamaktadır.